Przebarwienia skóry, czyli krótki przewodnik po plamach słonecznych

W poniższym artykule dowiesz się czym są przebarwienia i jak powstają, jakie są ich główne rodzaje i które substancje je niwelują. Odpowiemy na pytania jak można uniknąć plam słonecznych.

Plamy pigmentacyjne, nazywane potocznie przebarwieniami to dolegliwość i estetyczny problem coraz większej ilości kobiet w Polsce. Niektóre źródła podają, że dotyczy on nawet do 90% społeczeństwa. Jeśli zmagasz się z problemem przebarwień, wiesz, jak bardzo kłopotliwe i frustrujące jest ukrywanie, rozjaśnianie lub usuwanie brązowych plam na skórze. Skóra z nierównomiernym pigmentem wygląda na starszą i bardziej zmęczoną, a same plamy posłoneczne prezentują się nieestetycznie. Zazwyczaj tymczasowe rozwiązania takie jak, rozświetlający krem oraz kryjący podkład nie tuszują wystarczająco przebarwień, co więcej, oddziałują tylko na skutek a nie na przyczynę problemu.

Większość z nas uwielbia pierwsze promyki słońca, zwłaszcza te po długiej zimie. Są jak balsam dla ciała i duży, jak dodatkowa bateria, która w przyjemny sposób ogrzewa nasze całe ciało. 

Czy mając przebarwienia na skórze powinnam więc unikać słońca w cieplejszej części roku? 

Odpowiedź na to pytanie brzmi, „To zależy”, jednak w większości przypadków nie musimy zupełnie rezygnować z przyjemności przebywania na słońcu, powinnyśmy jednak pamiętać o naszej skórze i dbać o nią w odpowiedni sposób. 

Przebarwienia skórne, o których będziemy mówić, są oznaką przedwczesnego starzenia się skóry. Takie zmiany skórne to różnego kształtu i wielkości ciemne plamy pojawiające się głównie na twarzy, dekolcie i dłoniach, rzadziej na ramionach. Zazwyczaj towarzyszą im matowa cera oraz niejednolity kolor skóry. 

Czym tak dokładnie są przebarwienia skórne? 

Przebarwienia to stan, w którym komórki wytwarzające pigment są napędzane przez czynniki zewnętrzne (zwykle ekspozycja na słońce) lub czynniki wewnętrzne, takie jak na przykład zmiany hormonalne spowodowane ciążą, pigułkami antykoncepcyjnymi lub menopauzą. Niestety każda forma przebarwień z biegiem czasu pogorszy się, czasami nawet znacznie, przez ekspozycję na słońce.

Przebarwienia mogą być określane różnymi nazwami, m.in. brązowe plamy, melasma, plamy starcze, „plamy wątrobowe”, plamy posłoneczne, piegi posłoneczne czy maska ​​ciążowa. Niezależnie od tego, czy są rozproszone, jak w przypadku melasmy, czy pojawiają się w skoncentrowanych obszarach, jak np. piegi, mogą powstać w każdym wieku. 

Co odpowiada za kolor naszej skóry?

Za kolor naszej skóry i włosów odpowiada pigment zwany melaniną. Skóra uzyskuje swój kolor, jasny lub ciemny, właśnie dzięki niej. Melanina jest produkowana przez melanocyty (komórki barwnikowe) znajdujące się w warstwie podstawnej naskórka. Niektórzy ludzie rodzą się z większą liczbą komórek melaniny niż inni, co w konsekwencji powoduje częstsze występowanie problematycznej pigmentacji. Im więcej melaniny, tym więcej koloru i więcej „potencjału kolorystycznego” masz w swojej skórze. Czynniki takie jak: ekspozycja na słońce, ciepło, urazy lub zmiany hormonalne mogą wywołać zwiększoną produkcję melaniny. Jest to wzrost anormalny, który powoduje nieregularny kolor skóry. 

Do najczęstszych typów plam pigmentacyjnych zaliczamy:

Przebarwienia posłoneczne

Przebarwienia posłoneczne występują najczęściej na twarzy kobiet. Powstają przez nagromadzenie barwnika z komórek melanocytów, które są odpowiedzialne za ochronę przeciwsłoneczną. Melanocyty to komórki pigmentowe wytwarzające melaninę.  Główną przyczyną plam posłonecznych jest właśnie długotrwałe opalanie się bez odpowiedniej ochrony UVA/UVB. Rzadziej obserwuje się przebarwienia posłoneczne powstałe na skutek przewlekłych reakcji foto - toksycznych związanych z używaniem kosmetyków. U mężczyzn takie zmiany związane są głównie z reakcjami foto - toksycznymi po zastosowaniu preparatów po goleniu.

Melasma, inaczej zwana Ostudą

Ostudę definiuje się jako brązowe, nieregularne przebarwienia skóry, występujące u kobiet w ciąży lub u osób cierpiących na schorzenia wątroby. W około 10% melasma spotykana jest również u mężczyzn. Zmiany mają układ symetryczny i zazwyczaj pojawiają się na twarzy w okolicach czoła, policzków i na karku oraz rzadziej na górnej wardze. Źródłem melasmy są zaburzenia hormonalne oraz promieniowanie UV. Jej występowanie najczęściej obserwuje się u osób o ciemnym fototypie skóry. Jest ściśle powiązana z poziomem hormonów, który ulega wahaniom w czasie przyjmowania antykoncepcji,  wraz ze stosowaniem terapii hormonalnych, oraz w czasie ciąży i menopauzy. Z tego też powodu obserwuje się ją głównie u kobiet. Do innych przyczyn pojawiania się melasmy zaliczamy: substancje foto – uczulające, zaburzenia tarczycy, choroby wątroby jak również nieodpowiednio zbilansowana dieta. Dolegliwość jest stosunkowo trudna do usunięcia i należy przede wszystkim dbać o dobrą profilaktykę.

Plamy pozapalne i potrądzikowe

Trzecią najczęstszą przyczyną nierównego kolorytu skóry są plamy pozapalne, powstałe bezpośrednio po urazie. Typowe urazy powodujące przebarwienia obejmują:

• Niewłaściwie wykonane zabiegi laserowe
• Trądzik lub torbiele trądzikowe
• Nadmierna ekspozycja na ciepło
• Depilacja woskiem
• Ukąszenia owadów lub swędzące wysypki
• Otarcia lub skaleczenia

Zapalenie to również reakcja organizmu na skaleczenie. Często stan zapalny nie jest oczywisty, ponieważ występuje na głębokim poziomie. Ten stan zapalny wyzwala produkcję melaniny, a wynikiem jest koncentracja pigmentu w dotkniętym obszarze. Częstym skutkiem źle wykonanej depilacji laserowej (epilacji) jest powstawanie w dużych ilościach ciemnych plam na nogach lub twarzy. Na rynku dostępnych jest wiele laserów do depilacji i nie wszystkie z nich są przeznaczone do każdego typu skóry.

Zmiany pigmentowe pozapalne mogą być również skutkiem działania substancji foto - uczulających. Plamy, które zaistniały w wyniku stanów zapalnych mają tendencję do ustępowania samoistnie po długim okresie.

Przebarwienia na twarzy po trądziku występują u osób, które go nie leczyły lub przeprowadzały nieodpowiednie zabiegi pielęgnacyjne, w wyniku których doszło do trwałego uszkodzenia skóry. Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest mechaniczne usuwanie wyprysków. Tak właśnie powstają potem rany i blizny przekształcające się następnie w przebarwienia potrądzikowe. Stan zapalny skóry, który towarzyszy zmianom trądzikowym, zaburza proces produkcji melaniny. Nadmiar barwnika zbiera się w miejscu wyprysków i manifestuje się czerwonymi lub brunatnymi plamami. Przebarwienia po trądziku są widoczne wyłącznie w miejscu, gdzie były obecne krosty i grudki.

Plamy soczewicowate

Plamy soczewicowate to charakterystyczne zmiany pigmentacyjne o różnych odcieniach brązu. Z wyglądu są podobne do ziaren soczewicy. Ich owalny kształt jest wyraźnie oddzielony od zdrowej skóry. Rozsiane są najczęściej na plecach, klatce piersiowej i twarzy, rzadziej na szyi, przedramionach i grzbietach rąk. Naskórek w tych miejscach jest pogrubiony i wystaje poza linię skóry. Powstają one w warstwie podstawnej skóry wskutek wzrostu melanocytów. Plamy soczewicowe to zmiany skórne, które pojawiają się po 30 roku życia, a wraz z biegiem czasu mają tendencję do zanikania. Ważnym elementem procesu redukcji plam jest odpowiednia pielęgnacja domowa. 

Do anomalii pigmentacyjnych zalicza się również odbarwienia skóry. Charakteryzują je brak melaniny (jest to tak zwana hipopigmentacja) w określonych miejscach na skórze, a czasami nawet na całym ciele. Odbarwienia skóry można zaobserwować w przypadku zaburzeń takich jak:

• albinizm, czyli bielactwo wrodzone, występujące na całej powierzchni skóry, obejmujące również oczy i włosy;
• bielactwo częściowe;
• bielactwo nabyte;
• niedobory barwnika: samoistne, występujące po terapiach lekami;
• odbarwienia skóry po oparzeniach, zabiegach i urazach.

Gdy zauważymy na naszej skórze nową ciemną plamę zaczynamy się od razu martwić. Nie wszystkie zmiany skórne są poważne. Przedstawiamy poniżej niektóre cechy, które mogą pomóc w rozróżnieniu wybranych przebarwień takich jak: piegi, znamiona, pieprzyki oraz rak skóry.

• Piegi są cechą dziedziczną najczęściej spotykaną u osób o jasnej karnacji, zwłaszcza tych z rudymi włosami. Piegi to płaskie, brązowe plamy, które stają się bardziej widoczne latem, kiedy jest więcej słońca. Zanikają lub całkowicie znikają zimą. W przeciwieństwie do plam słonecznych, piegi stają się mniej widoczne wraz z wiekiem.

Nie mają zwiększonej liczby komórek wytwarzających melaninę lub melanocytów, ale zamiast tego mają melanocyty, które nadprodukują granulki melaniny (melanosomy), zmieniając zabarwienie zewnętrznych komórek skóry (keratynocyty). Jako takie, piegi różnią się od plam soczewicowatych i pieprzyków, które są spowodowane nagromadzeniem melanocytów na niewielkim obszarze. Piegi mogą pojawiać się we wszystkich rodzajach karnacji. Najczęściej występują one na skórze mieszkańców Europy Północnej, ale można je znaleźć we wszystkich grupach etnicznych.

• Znamiona. Istnieją dwa główne rodzaje znamion: barwnikowe i naczyniowe. Znamiona mogą być płaskie lub wypukłe, duże lub małe i mogą mieć różne kolory i odcienie, takie jak brązowe, brązowo - fioletowe, czerwone i jasnoniebieskie. Większość znamion jest nieszkodliwa, ale niektóre mogą wiązać się z problemami zdrowotnymi.
• Pieprzyki, zwane również znamionami barwnikowymi lub znamionami melanocytowymi oznaczają widoczną, ograniczoną i przewlekłą zmianę na skórze lub błonie śluzowej. Termin pochodzi od łacińskiego słowa „znamię”. Może być ono zarówno wrodzone (obecne przy urodzeniu) lub nabyte. Znamiona mogą być płaskie lub wypukłe, występują w różnych odcieniach i barwach – od różowej do ciemno-brązowej oraz czarnej. Ich rozmiary wahają się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Nowe pieprzyki raczej nie pojawiają się po 50 roku życia. Niektóre znamiona z wyglądu mogą być podobne do czerniaka, w związku z tym niezwykle ważna jest ich obserwacja przez lekarza dermatologa, jak również samodzielna kontrola. Warto zwrócić uwagę na to, czy pieprzyk nie zmienił swojego koloru, kształtu i wielkości. 
• Rak skóry jest wynikiem niekontrolowanego wzrostu nieprawidłowych komórek skóry i może być spowodowany przez promienie UV ze słońca i solarium lub mutacje genetyczne. Istnieje kilka rodzajów raka skóry. Rak podstawnokomórkowy jest najczęstszym typem, a czerniak jest najbardziej śmiertelny. Nowy, zmieniający się pieprzyk lub plamka jest znakiem ostrzegawczym możliwego raka skóry, wraz ze zmianami, które swędzą, krwawią lub nie goją się. Zmiany nowotworowe skóry często mają nieregularne granice. Gdy coś takiego zaobserwujemy u siebie niezwłocznie udajemy się do dermatologa. 

Jak powstają przebarwienia?

Nieregularność kolorytu skóry powstaje gdy melanina unosi się na powierzchnię skóry w odpowiedzi na czynniki wyzwalające (takie jak na przykład: słońce oraz terapia hormonalna), ale nie jest widoczna od razu, ponieważ komórki są wytwarzane głębiej w skórze, a następnie powoli unoszą się na powierzchnię. Dlatego możesz nie widzieć brązowych plam przez kilka dni, tygodni, a nawet miesięcy od przyczyny ich powstania. 

Melanina jest naszym naturalnym „środkiem chroniącym” skórę i stanowi barierę ochronną organizmu przed uszkodzeniem komórek przez słońce lub ciepło. „Opalenizna” jest w rzeczywistości reakcją organizmu na uszkodzenie komórek. Na skutek wielokrotnych oparzeń skóra, która najpierw jest równomiernie opalona, ​​zacznie tworzyć cętkowane formy a następnie powstaną skoncentrowane ciemne plamy.

Powstawanie przebarwień może być uwarunkowane genetycznie. Dlatego też obserwując zmiany pigmentowe u rodziców, niezmiernie ważna jest odpowiednia profilaktyka i szybkie działanie przy pierwszych takich zmianach u dziecka.